HĐND - Thực hiện các quy định của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND năm 2015, HĐND các cấp thành phố Yên Bái đã có nhiều đổi mới nội dung, phương pháp giám sát.
Hoạt động khảo sát, giám sát được HĐND thành phố và xã phường thực hiện đúng trình tự, thẩm quyền theo quy định của pháp luật
Quốc hội và các cơ quan của Quốc hội đã ban hành hệ thống các văn bản quy định về hoạt động giám sát với nhiều hình thức phù hợp, các quy định cụ thể. Theo đó HĐND tỉnh Yên Bái đã ban hành Quyết định số 10/QĐ-HĐND ngày 15/04/2022 Quy định về quy trình giám sát chuyên đề của HĐND, Thường trực HĐND, Ban của HĐND, Tổ đại biểu HĐND cấp tỉnh. Qua đó, HĐND và cử tri thực hiện quyền giám sát đối với cơ quan, đơn vị, cá nhân, phát huy được quyền làm chủ của nhân dân và cử tri thông qua HĐND và các đại biểu HĐND mà mục đích hướng tới là bảo đảm pháp chế và kỷ luật trong quản lý hành chính nhà nước, bảo vệ quyền, lợi ích của nhà nước, xã hội, cá nhân, tổ chức; HĐND, Thường trực HĐND, các ban, Tổ đại biểu, đại biểu HĐND và các cơ quan liên quan đã nhận thức sâu sắc về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của hoạt động giám sát nên đã bố trí đảm bảo các điều kiện phục vụ hoạt động giám sát. Thường xuyên có sự quan tâm, hướng dẫn của Thường trực HĐND, các Ban HĐND tỉnh; Có sự phối hợp chặt chẽ và trao đổi thường xuyên giữa Thường trực HĐND các cấp trong quá trình hoạt động.
Thành phố Yên Bái có tổng diện tích trên 106.000 km2, với trên 110.000 nhân khẩu, có 15 đơn vị hành chính cấp xã (09 phường, 06 xã), là đơn vị đang trong quá trình đô thị hóa mạnh, phấn đấu đạt đô thị loại II trong năm 2023 theo Nghị quyết Đại hội Đảng bộ thành phố Yên Bái lần thứ 20, nhiệm kỳ 2020 -2025 đã đề ra. Trong thời gian qua trên địa bàn thành phố đang triển khai nhiều công trình, dự án trong đó có cả các dự án trọng điểm của Trung ương, của tỉnh như đường cao tốc Nội Bài - Lao Cai, Đường tránh ngập thành phố Yên Bái, công trình cầu Bách Lẫm, công trình Cầu Tuần Quán, Cầu Giới Phiên, nâng cấp quốc lộ 32C, Đường nối cầu bách Lẫm với Quốc lộ 37.. và nhiều công trình khác nhằm thực hiện tốt việc quy hoạch, tổ chức, sắp xếp không gian đô thị, qua đó từng bước tạo diện mạo của một đô thị hiện đại, xanh, hài hòa cho thành phố Yên Bái. Tuy nhiên, bên cạnh việc phát triển đô thị, nhiều vấn đề phát sinh trên địa bàn nhất là các vấn đề liên quan đến quản lý quy hoạch, đất đai, xây dựng, công tác giải phóng mặt bằng, đền bù, tái định cư... nên tình hình đơn thư phản ánh, kiến nghị, khiếu nại, tố cáo có chiều hướng gia tăng, mặc dù đã được cấp ủy, chính quyền, các tổ chức chính trị - xã hội từ thành phố đến xã, phường thường xuyên quan tâm, tuyên truyền, vận động và trực tiếp giải quyết.
Chính vì vậy, việc tổ chức các hoạt động giám sát của HĐND là nhiệm vụ quan trọng, là phương thức thực hiện chức năng chủ yếu và thường xuyên của HĐND. Kết quả hoạt động giám sát của HĐND có tác dụng tích cực trong việc thực hiện Nghị quyết của HĐND, giải quyết các vấn đề bức xúc ở địa phương, góp phần tích cực vào việc thực hiện thắng lợi các mục tiêu nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, an ninh - quốc phòng, giữ vững, ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội.
Thực hiện các quy định của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND năm 2015, HĐND các cấp thành phố Yên Bái đã có nhiều đổi mới nội dung, phương pháp giám sát. Hoạt động giám sát tại kỳ họp được thông qua việc xem xét các báo cáo, tài liệu gửi trước cho đại biểu nghiên cứu, tại kỳ họp các báo cáo được trình bày tóm tắt, dành thời gian cho thảo luận, giải trình, chất vấn và trả lời chất vấn; chủ tọa kỳ họp điều hành khoa học, dân chủ, linh hoạt, tạo điều kiện cho đại biểu trao đổi, đối thoại với cơ quan có báo cáo, Đề án trình tại kỳ họp và các cơ quan liên quan để làm rõ vấn đề. HĐND thành phố và xã phường thực hiện hoạt động giám sát thường xuyên thông qua các phiên họp thường kỳ hằng tháng, các hội nghị sơ, tổng kết thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội, an ninh quốc phòng của UBND thành phố và UBND xã, phường, góp phần nâng cao năng lực quản lý, điều hành, tổ chức triển khai thực hiện nhiệm vụ của địa phương.
Hoạt động khảo sát, giám sát được HĐND thành phố và xã phường thực hiện đúng trình tự, thẩm quyền theo quy định của pháp luật; không làm ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát; lựa chọn các lĩnh vực, nội dung giám sát, khảo sát phù hợp, có trọng tâm, trọng điểm, những vấn đề nóng, những vấn đề phát sinh liên quan trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của cử tri và Nhân dân; Kết thúc các cuộc giám sát, khảo sát tổng hợp kết quả, đánh giá đúng thực trạng, chỉ ra những tồn tại, hạn chế đối với từng vấn đề, từng đơn vị và đề xuất một số giải pháp thào gỡ khó khăn cho đơn vị được giám sát, đồng thời kiến nghị với cơ quan có thẩm quyền xem xét giải quyết.
HĐND thành phố khóa XX nhiệm kỳ 2016-2021, khóa XXI nhiệm kỳ 2021-2026 đã nghiêm túc triển khai, quán triệt, phổ biến Luật Hoạt hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND đến các đại biểu HĐND, UBND thành phố và xã, phường, các cơ quan, ban, ngành liên quan; tuyên truyền, phổ biến sâu rộng các nội dung của Luật tới nhân dân và cử tri trên địa bàn thành phố; Ban hành Quy chế hoạt động của HĐND; theo đó HĐND các xã, phường cũng ban hành Quy chế hoạt động của cấp mình đảm bảo phù hợp với các quy định chung của Luật.
Từ 01/7/2016 đến 30/6/2023, HĐND 02 cấp trên địa bàn thành phố đã xây dựng và quyết định 171 Chương trình giám sát, ban hành 172 nghị quyết về chương trình giám sát hằng năm của HĐND và 01 nghị quyết về điều chỉnh, bổ sung chương trình giám sát của HĐND thành phố năm 2022); giám sát thông qua việc xem xét các quyết định của UBND, kịp thời kiến nghị, đề nghị UBND sửa đổi, ban hành mới 03 văn bản phù hợp với hiến pháp, pháp luật, các văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan Nhà nước cấp trên và HĐND cùng cấp; HĐND, Thường trực HĐND đã tiến hành 94 cuộc giám sát chuyên đề đối với 204 lượt cơ quan, đơn vị, các đoàn giám sát đã đề xuất tổng số 155 kiến nghị với các cấp, các ngành, các cơ quan đơn vị (trong đó đã giải quyết 154 kiến nghị, chưa giải quyết 01 kiến nghị đề nghị với Quốc hội hướng dẫn ban hành mẫu Quy chế hoạt động của HĐND các cấp); tại các kỳ họp HĐND thành phố có 72 nội dung chất vấn; Thường trực HĐND thành phố xem xét trên 60 nội dung trả lời chất vấn, giám sát và đôn đốc thực hiện. Hầu hết các vấn đề được chất vấn tại các kỳ họp, giữa 2 kỳ họp đã được các cơ quan giải quyết kịp thời; thực hiện 157 kế hoạch giám sát việc giải quyết, trả lời ý kiến, kiến nghị của cử tri, tổng hợp báo cáo kết quả giám sát trình tại các kỳ họp thường lệ của HĐND thành phố và xã, phường theo quy định. Hằng quý, tại phiên họp thường kỳ hằng tháng của Thường trực HĐND thành phố (tháng cuối quý) tiến hành rà soát việc thực hiện các kiến nghị sau giám sát và UBND báo cáo tiến độ, kết quả giải quyết, trả lời ý kiến, kiến nghị của cử tri.
Bên cạnh những kết kết quả đạt được, trong quá trình thực hiện hoạt động giám sát việc chuẩn bị báo cáo của UBND trình tại một số kỳ họp của HĐND có lúc chưa đảm bảo thời gian quy định (liên quan đến số liệu tài chính, ngân sách....). Việc dự kiến giám sát chuyên đề của HĐND cấp xã còn nhầm lẫn với giám sát thường xuyên; việc giám sát thực hiện các kiến nghị sau giám sát có lúc chưa kịp thời, thiếu sự đôn đốc. Hoạt động khảo sát thực hiện ít (cả HĐND 02 cấp). Một số ít đại biểu HĐND còn hạn chế về năng lực, kinh nghiệm (đặc biệt là các đại biểu không giữ chức danh trong cơ quan nhà nước) vì vậy ảnh hưởng đến việc thực hiện chức năng giám sát của HĐND; chưa dành đủ thời gian cho hoạt động giám sát.
Để nâng cao chất lượng và hiệu quả trong hoạt động giám sát rất cần đến hệ thống các văn bản dưới Luật hướng dẫn triển khai chi tiết Luật và các Nghị quyết của Quốc Hội và UBTV Quốc hội. Đề nghị UBTV Quốc hội sớm có Quy chế hoạt động mẫu để hướng dẫn HĐND các cấp tham khảo xây dựng và ban hành thực hiện.
Ban Biên tập
HĐND - Thực hiện các quy định của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND năm 2015, HĐND các cấp thành phố Yên Bái đã có nhiều đổi mới nội dung, phương pháp giám sát. Quốc hội và các cơ quan của Quốc hội đã ban hành hệ thống các văn bản quy định về hoạt động giám sát với nhiều hình thức phù hợp, các quy định cụ thể. Theo đó HĐND tỉnh Yên Bái đã ban hành Quyết định số 10/QĐ-HĐND ngày 15/04/2022 Quy định về quy trình giám sát chuyên đề của HĐND, Thường trực HĐND, Ban của HĐND, Tổ đại biểu HĐND cấp tỉnh. Qua đó, HĐND và cử tri thực hiện quyền giám sát đối với cơ quan, đơn vị, cá nhân, phát huy được quyền làm chủ của nhân dân và cử tri thông qua HĐND và các đại biểu HĐND mà mục đích hướng tới là bảo đảm pháp chế và kỷ luật trong quản lý hành chính nhà nước, bảo vệ quyền, lợi ích của nhà nước, xã hội, cá nhân, tổ chức; HĐND, Thường trực HĐND, các ban, Tổ đại biểu, đại biểu HĐND và các cơ quan liên quan đã nhận thức sâu sắc về vị trí, vai trò, tầm quan trọng của hoạt động giám sát nên đã bố trí đảm bảo các điều kiện phục vụ hoạt động giám sát. Thường xuyên có sự quan tâm, hướng dẫn của Thường trực HĐND, các Ban HĐND tỉnh; Có sự phối hợp chặt chẽ và trao đổi thường xuyên giữa Thường trực HĐND các cấp trong quá trình hoạt động.
Thành phố Yên Bái có tổng diện tích trên 106.000 km2, với trên 110.000 nhân khẩu, có 15 đơn vị hành chính cấp xã (09 phường, 06 xã), là đơn vị đang trong quá trình đô thị hóa mạnh, phấn đấu đạt đô thị loại II trong năm 2023 theo Nghị quyết Đại hội Đảng bộ thành phố Yên Bái lần thứ 20, nhiệm kỳ 2020 -2025 đã đề ra. Trong thời gian qua trên địa bàn thành phố đang triển khai nhiều công trình, dự án trong đó có cả các dự án trọng điểm của Trung ương, của tỉnh như đường cao tốc Nội Bài - Lao Cai, Đường tránh ngập thành phố Yên Bái, công trình cầu Bách Lẫm, công trình Cầu Tuần Quán, Cầu Giới Phiên, nâng cấp quốc lộ 32C, Đường nối cầu bách Lẫm với Quốc lộ 37.. và nhiều công trình khác nhằm thực hiện tốt việc quy hoạch, tổ chức, sắp xếp không gian đô thị, qua đó từng bước tạo diện mạo của một đô thị hiện đại, xanh, hài hòa cho thành phố Yên Bái. Tuy nhiên, bên cạnh việc phát triển đô thị, nhiều vấn đề phát sinh trên địa bàn nhất là các vấn đề liên quan đến quản lý quy hoạch, đất đai, xây dựng, công tác giải phóng mặt bằng, đền bù, tái định cư... nên tình hình đơn thư phản ánh, kiến nghị, khiếu nại, tố cáo có chiều hướng gia tăng, mặc dù đã được cấp ủy, chính quyền, các tổ chức chính trị - xã hội từ thành phố đến xã, phường thường xuyên quan tâm, tuyên truyền, vận động và trực tiếp giải quyết.
Chính vì vậy, việc tổ chức các hoạt động giám sát của HĐND là nhiệm vụ quan trọng, là phương thức thực hiện chức năng chủ yếu và thường xuyên của HĐND. Kết quả hoạt động giám sát của HĐND có tác dụng tích cực trong việc thực hiện Nghị quyết của HĐND, giải quyết các vấn đề bức xúc ở địa phương, góp phần tích cực vào việc thực hiện thắng lợi các mục tiêu nhiệm vụ phát triển kinh tế - xã hội, an ninh - quốc phòng, giữ vững, ổn định chính trị, trật tự an toàn xã hội.
Thực hiện các quy định của Luật Hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND năm 2015, HĐND các cấp thành phố Yên Bái đã có nhiều đổi mới nội dung, phương pháp giám sát. Hoạt động giám sát tại kỳ họp được thông qua việc xem xét các báo cáo, tài liệu gửi trước cho đại biểu nghiên cứu, tại kỳ họp các báo cáo được trình bày tóm tắt, dành thời gian cho thảo luận, giải trình, chất vấn và trả lời chất vấn; chủ tọa kỳ họp điều hành khoa học, dân chủ, linh hoạt, tạo điều kiện cho đại biểu trao đổi, đối thoại với cơ quan có báo cáo, Đề án trình tại kỳ họp và các cơ quan liên quan để làm rõ vấn đề. HĐND thành phố và xã phường thực hiện hoạt động giám sát thường xuyên thông qua các phiên họp thường kỳ hằng tháng, các hội nghị sơ, tổng kết thực hiện nhiệm vụ phát triển kinh tế xã hội, an ninh quốc phòng của UBND thành phố và UBND xã, phường, góp phần nâng cao năng lực quản lý, điều hành, tổ chức triển khai thực hiện nhiệm vụ của địa phương.
Hoạt động khảo sát, giám sát được HĐND thành phố và xã phường thực hiện đúng trình tự, thẩm quyền theo quy định của pháp luật; không làm ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của cơ quan, tổ chức, cá nhân chịu sự giám sát; lựa chọn các lĩnh vực, nội dung giám sát, khảo sát phù hợp, có trọng tâm, trọng điểm, những vấn đề nóng, những vấn đề phát sinh liên quan trực tiếp đến quyền, lợi ích hợp pháp, chính đáng của cử tri và Nhân dân; Kết thúc các cuộc giám sát, khảo sát tổng hợp kết quả, đánh giá đúng thực trạng, chỉ ra những tồn tại, hạn chế đối với từng vấn đề, từng đơn vị và đề xuất một số giải pháp thào gỡ khó khăn cho đơn vị được giám sát, đồng thời kiến nghị với cơ quan có thẩm quyền xem xét giải quyết.
HĐND thành phố khóa XX nhiệm kỳ 2016-2021, khóa XXI nhiệm kỳ 2021-2026 đã nghiêm túc triển khai, quán triệt, phổ biến Luật Hoạt hoạt động giám sát của Quốc hội và HĐND đến các đại biểu HĐND, UBND thành phố và xã, phường, các cơ quan, ban, ngành liên quan; tuyên truyền, phổ biến sâu rộng các nội dung của Luật tới nhân dân và cử tri trên địa bàn thành phố; Ban hành Quy chế hoạt động của HĐND; theo đó HĐND các xã, phường cũng ban hành Quy chế hoạt động của cấp mình đảm bảo phù hợp với các quy định chung của Luật.
Từ 01/7/2016 đến 30/6/2023, HĐND 02 cấp trên địa bàn thành phố đã xây dựng và quyết định 171 Chương trình giám sát, ban hành 172 nghị quyết về chương trình giám sát hằng năm của HĐND và 01 nghị quyết về điều chỉnh, bổ sung chương trình giám sát của HĐND thành phố năm 2022); giám sát thông qua việc xem xét các quyết định của UBND, kịp thời kiến nghị, đề nghị UBND sửa đổi, ban hành mới 03 văn bản phù hợp với hiến pháp, pháp luật, các văn bản quy phạm pháp luật của cơ quan Nhà nước cấp trên và HĐND cùng cấp; HĐND, Thường trực HĐND đã tiến hành 94 cuộc giám sát chuyên đề đối với 204 lượt cơ quan, đơn vị, các đoàn giám sát đã đề xuất tổng số 155 kiến nghị với các cấp, các ngành, các cơ quan đơn vị (trong đó đã giải quyết 154 kiến nghị, chưa giải quyết 01 kiến nghị đề nghị với Quốc hội hướng dẫn ban hành mẫu Quy chế hoạt động của HĐND các cấp); tại các kỳ họp HĐND thành phố có 72 nội dung chất vấn; Thường trực HĐND thành phố xem xét trên 60 nội dung trả lời chất vấn, giám sát và đôn đốc thực hiện. Hầu hết các vấn đề được chất vấn tại các kỳ họp, giữa 2 kỳ họp đã được các cơ quan giải quyết kịp thời; thực hiện 157 kế hoạch giám sát việc giải quyết, trả lời ý kiến, kiến nghị của cử tri, tổng hợp báo cáo kết quả giám sát trình tại các kỳ họp thường lệ của HĐND thành phố và xã, phường theo quy định. Hằng quý, tại phiên họp thường kỳ hằng tháng của Thường trực HĐND thành phố (tháng cuối quý) tiến hành rà soát việc thực hiện các kiến nghị sau giám sát và UBND báo cáo tiến độ, kết quả giải quyết, trả lời ý kiến, kiến nghị của cử tri.
Bên cạnh những kết kết quả đạt được, trong quá trình thực hiện hoạt động giám sát việc chuẩn bị báo cáo của UBND trình tại một số kỳ họp của HĐND có lúc chưa đảm bảo thời gian quy định (liên quan đến số liệu tài chính, ngân sách....). Việc dự kiến giám sát chuyên đề của HĐND cấp xã còn nhầm lẫn với giám sát thường xuyên; việc giám sát thực hiện các kiến nghị sau giám sát có lúc chưa kịp thời, thiếu sự đôn đốc. Hoạt động khảo sát thực hiện ít (cả HĐND 02 cấp). Một số ít đại biểu HĐND còn hạn chế về năng lực, kinh nghiệm (đặc biệt là các đại biểu không giữ chức danh trong cơ quan nhà nước) vì vậy ảnh hưởng đến việc thực hiện chức năng giám sát của HĐND; chưa dành đủ thời gian cho hoạt động giám sát.
Để nâng cao chất lượng và hiệu quả trong hoạt động giám sát rất cần đến hệ thống các văn bản dưới Luật hướng dẫn triển khai chi tiết Luật và các Nghị quyết của Quốc Hội và UBTV Quốc hội. Đề nghị UBTV Quốc hội sớm có Quy chế hoạt động mẫu để hướng dẫn HĐND các cấp tham khảo xây dựng và ban hành thực hiện.